Het overzicht is tegenwoordig helemaal weg. Je hebt een heleboel verschillende soorten planeten, rotsachtige planeten, ijsreuzen, gasreuzen en ga zo maar door. En dan zijn er ook nog manen zoals Ganymedes die heel veel op een planeet lijken. Wat is dan eigenlijk het verschil tussen een maan, een planeet en een dwergplaneet zoals Pluto?
Iets is een planeet als het overduidelijk het zwaarste object in zijn baan om een ster is. Daarnaast moet deze een ronde vorm hebben door zijn eigen zwaartekracht. Als een van deze voorwaarde niet het geval is, dan heb je te maken met een dwergplaneet. Manen zijn weer objecten die om een planeet of om een dwergplaneet heen draaien.
Wanneer is een planeet een planeet?
Een groep van 2.500 astronomen kwam in augustus 2006 bijeen. Ze besloten dat er een nieuwe en betere definitie voor een planeet moest komen. Dit was het gevolg van de ontdekking van veel zware objecten die in dezelfde baan rond de Zon als Pluto zitten. Ze vonden het een slecht idee om al deze nieuwe objecten een planeet te noemen. Daarnaast was er tot die tijd nog geen echte bepaling wanneer een hemellichaam een planeet is. Daarom bedachten de astronomen de volgende drie voorwaarden waar een planeet aan moet voldoen:
Als je wilt spreken van een planeet moet het object ten eerste om een ster heen draaien zonder dat het rond een andere planeet heen draait. Hierdoor is de Maan bijvoorbeeld geen planeet. Deze draait immers eerst rond de Aarde en dan pas rond de Zon.
Ten tweede moet het object een ronde vorm hebben door zijn eigen zwaartekracht. Hoe groter en zwaarder een object is, hoe meer zwaartekracht deze als het ware heeft. Als de zwaartekracht groot genoeg is, dan wordt een planeet rond. Een kleine komeet heeft bijvoorbeeld heel weinig zwaartekracht en is daardoor vaak niet rond. Een object met een sterk ovale vorm zou dus geen planeet kunnen zijn.
Als laatste moet het object een lege baan hebben. Dit wil zeggen dat er geen andere objecten in de buurt van de planeet mogen zijn die ongeveer even groot en even zwaar zijn.
Als een object aan al deze voorwaarden voldoet, hebben we te maken met een planeet. Als dit niet het geval is, dan heb je te maken met een maan of een dwergplaneet.
Pluto is door één van deze voorwaarde geen planeet. Wil je weten waarom en of Pluto in de toekomst toch nog een planeet kan worden, dan is het volgende artikel aan te raden:
Waarom is Pluto geen planeet meer?
Wat is een dwergplaneet?
Een dwergplaneet lijkt heel erg op een planeet. Het enige verschil is dat een planeet een lege baan moet hebben, en een dwergplaneet niet. Voor de rest moet het aan dezelfde voorwaarden voldoen als een planeet zoals in het vorige stukje beschreven. Dus het moet rond zijn door zijn eigen zwaartekracht en een baan rond een ster hebben zonder dat het om een andere planeet heen draait.
Het verschil tussen een dwergplaneet en een planetoïde is wel een stuk beter beschreven. Een planetoïde is niet rond waar een dwergplaneet dat wel is. De zwaartekracht maakt een hemellichaam vaak rond als deze een diameter heeft van ongeveer 200-900 km. Het ligt aan het soort hemellichaam bij welke diameter dit precies gebeurt. Als een object dus niet rond is, spreken we van een planetoïde. Is het object wel rond, dan is het een dwergplaneet.
Als we kijken naar de Maan die rond de Aarde draait, dan zien we dat deze heel erg lijkt op dwergplaneten. De Maan is rond en draait in een lege baan. Toch verschilt de Maan van een planeet en een dwergplaneet. Het draait namelijk in eerste instantie niet om de Zon, maar om de Aarde.
Wat is een maan?
Een maan is een object dat als satelliet om een (dwerg)planeet heen draait. Een maan moet daarvoor een stuk kleiner zijn dan de planeet waar deze omheen draait. Een satelliet die met een raket de ruimte wordt gelanceerd is eigenlijk ook een maan. Daarom noemen we satellieten ook wel kunstmanen.
Verder zit er geen minimum of maximum aan hoe groot een maan mag zijn. Zo is de kleinste maan van Pluto maar een paar kilometer in diameter. Anderzijds zijn sommige manen van Jupiter (zoals Ganymedes) en Saturnus (zoals Titan) zelfs groter en zwaarder dan de kleinste planeet in ons zonnestelsel, Mercurius. Kleine steentjes die om een planeet draaien worden echter niet als maan opgenomen. Anders zouden we alleen al rond de Aarde ontelbaar veel manen zweven.
Ook hoeft een maan niet rond te zijn door zijn eigen zwaartekracht. Zo heeft de 6 kilometer grote maan Deimos van Mars een aardappel vorm. De andere maan van Mars, Phobos, heeft met een diameter van slechts 22 kilometer ook een aardappelvorm. Samen vormen zij een van de kleinste en lichtste manenparen in het zonnestelsel.Misschien moet er echter ook eens gekeken worden naar een nieuwe definitie voor een maan. In 2020 brachten Canadese astronomen naar buiten dat ze 50 nieuwe manen van Jupiter hebben gevonden. En dit was nog maar in een klein gebied om de grote planeet heen. Met een beetje statistiek berekende ze dat Jupiter zo´n 600! manen heeft.
Wat is het verschil tussen een maan, een planeet en een dwergplaneet?
Het verschil tussen een maan, een planeet en een dwergplaneet heeft maar weinig te maken met hoe ze eruitzien. Het gaat puur om de vorm en of ze om andere objecten heen draaien.
Een planeet is meestal het grootste en zwaarste object van de drie. Door zijn grote massa heeft de planeet een ronde vorm en heeft hij zijn baan leeg geveegd. Mocht het hemellichaam geen lege baan hebben gecreëerd, dan spreken we van een dwergplaneet. Een maan is een object dat (zo goed als) elke vorm en afmeting kan hebben. Zolang het maar om een (dwerg)planeet heen draait, noemen we het een maan.
Toch hoeft een maan niet per se lichter te zijn dan (dwerg)planeten. Zo zijn Ganymedes, de grootste maan van Jupiter en van het zonnestelsel, en Titan, de grootste maan van Saturnus, groter en zwaarder dan de planeet Mercurius.
Hoe ontstaan (dwerg)planeten en manen?
We hebben nu gezien wat het verschil is tussen een maan, een planeet en een dwergplaneet. Maar hoe ontstaan ze? Ze ontstaan alle drie tijdens de vorming van een zonnestelsel. Dit is het begin van het ontstaan van een ster.
In de ruimte zijn heel veel gaswolken te vinden. Deze gaswolken bestaan voornamelijk uit een hele hoop waterstof en helium, dit zijn allebei gassen die we ook inademen op Aarde. Het zijn overigens geen kleine wolken. Ze kunnen wel 600 lichtjaar groot zijn! Op verschillende plaatsen in de wolk zit er net iets meer stof dan op de andere plek. Door de zwaartekracht zal het andere gas dan naar de plekken vallen waar al iets meer stof is.
In het midden van deze plek waar al het materiaal samenkomt, zal kernfusie plaatsvinden. Dit is het begin van een nieuwe ster. Om deze nieuwe ster draait een schijf van overgebleven gas rond dat niet naar de ster is kunnen gaan. In deze schrijf zullen weer zwaardere stukken steen of magnetisch geladen objecten andere deeltjes naar zich toe trekken. Deze stukken steen kunnen uiteindelijk zo groot worden dat ze een planeet vormen. Het kan ook zo zijn dat de planeet niet zwaar genoeg is om rond te zijn. Dan is het geen planeet maar een dwergplaneet.
De schijf is net een cd-schijf waar de stof overal op zit. Als we nu naar de cd-schijf van ons zonnestelsel kijken, zien we alleen nog maar een paar planeten en is het stof wat ertussen zit verdwenen. Planeten zijn zo zwaar dat het stof dat buiten hun directe baan is, naar zich toe trekt. Hierdoor kunnen ook zwaardere objecten naar de planeet worden getrokken. Er blijft dan nog maar weinig over buiten de planeten.
De zwaardere objecten kunnen wel door de (dwerg)planeet worden gevangen. Op dit moment heeft de planeet een maan gekregen die voor de rest van zijn leven om de planeet heen draait. Over liefde op het eerste gezicht gesproken….